Cando era unha nena, sentada na miña habitación, desgustada por algo que non recordo, miña nai veu xunto a mín e, acompañándome, fíxome reparar nas estrelas que se vían esa noite a través da fiestra. Comentou, coma sen importancia, que, aínda que pareceran uns puntiños minúsculos eran inmensas, máis grandes que todo o noso planeta, que as viamos así porque estaban moi moi lonxe. Pensamos xuntas como se vería a Terra dende alí, se cadra nin se apreciaría. Se non se vía sequera o planeta enteiro, que pasaría con nós, pequenas humanas. E máis aínda, que pasaría co meu desgusto, que naquel intre ocupaba todo o campo da miña existencia.
Nun pequeno intre inmenso sentinme parte dalgo máis grande ca min mesma, que trascendía os meus límites e me facía sentir á vez minúscula e infinita.
Sempre gostei dos paradoxos, esas contradicións que dan “erro cerebral”, que non “poden ser” dende a lóxica, mais son, síntelas e experiméntalas.
O mundo das emocións, que non se guía polo razoamento lóxico, está cheo delas. Cantas veces non sentimos alegría na nostalxia, ou medo ante algo ilusionante á vez, por poñer algún exemplo.
Eses “contrasentidos”, eses impactos asombrosos, tan frecuentes na arte, son ao meu parecer portas a algo máis grande, que abraza esas realidades aparentemente opostas.
Tendemos a ver a nosa realidade en termos duais, diferenciando dous extermos contrapostos, que moitas veces tenden a loitar entre deles. Ou “gaña” un ou o outro. Ou son valente, ou teño medo; ou son débil ou son forte; ou estou alegre ou estou triste… Reducímonos nesta disxuntiva, e nin tan sequera contemplamos que haxa outra opción posible.
A nosa mente intenta ordenar estes termos supostamente opostos poñéndoos en conflicto. Aparece así esa “batalla interna” que tantas veces se representou como o demo e o anxo a discutir con todas as súas argumentacións e argucias enriba dos ombros dun/ha pobre aturdidx. Cando non son un batallón de persoaxes internas as que montan un balbordo interior que aturde e apreta todo o noso ser.
E eu pregúntome se non é preciso sentir o medo para ser valente. Se non é no recoñecemento e no contacto coa nosa vulnerabilidade onde nace a nosa forza. E xa non pregunto, senon afirmo, coa certeza de numerosas experiencias compartidas, que da vivencia da dor xurde a beleza máis inesperada, profunda e indescritible.
Non tería sentido nomear unha realidade en oposición a outra inexistente, fan falta os dous polos para conformar unha unidade que está por riba deses extremos. Que abraza a ambos en convivencia sen que un gañe e outro perda, sen que un sexa mellor que o outro.
Se cambiamos de perspectiva e nos afastamos un pouco desa batalla á que tendemos – especialmente na visión da cultura occidental – poderemos ver esas dúas, ou máis, partes en conflicto – xa sexan pensamentos, emocións, imaxes, ou calquera outro fenómeno mental – e darnos conta que é algo que está máis aló o que percibe isto.
Esta figura de testemuña que observa e deixa ser o que é, sen apegarse ou identificarse con algún dos “bandos” atopa con esta actitude un lugar onde non se experimenta o conflicto, atopa un lugar de paz.
E así chego ao que me moveu a escribir estas liñas, que me conectou co recordo da miña infancia, e que da nome a este post: o Efecto Perspectiva.
Tamén chamado efecto de visión de conxunto – “overview effect” – é un fenómeno descrito por primeira vez polos astronautas tripulantes do Apolo 8 que en 1968 tiveron a oportunidade de ver o noso plantea dende fóra da órbita terrestre.
O efecto perspectiva defínese como un cambio cognitivo da conciencia derivado da percepción da Terra dende o espazo. Ademáis dunha emoción estética, esta visión global conleva, unha comprensión profunda da interconexión de todos os seres vivos e un renovado sentido de responsabilidade cara o coidado do planeta.
Nesta curta documental [Overview] podedes escoitar en primeira persoa a diferentes astronautas que o viviron e como na búsqueda do significado desa experiencia vital atoparon unha única referencia no Savikalpa Samadhi da filosofía hindú do Vedanta Advaita, que profundiza na Non-dualidade.
Tomar perspectiva, comezando respecto ao noso interior e continuando por observarnos como especie dentro deste planeta, paréceme a invitación máis acuciante que nos deixan estes días de pandemia mundial.
Lembrar que somos parte dalgo máis grande, reparar na unión común e experimentar esa comunión.
Abrir a porta que nos fai identificarnos con “ese pensamento” e atravesar a ese espacio onde son quen o pensa – ese pensamento e outros moitos –. Abrir a porta que nos mantén fechadxs no conflicto cunha persoa cercana e pasar a ese espazo onde somos diferentes mais ambos humanos e polo tanto comúns. Atravesar os límites que imos creando para afastarnos uns dos outrxs, para ver a diferencia, xa que a realidade é que todxs convivimos na mesma casa e é a única que temos.
Quizáis sexa o momento de volver a vista de novo cara ese pequeno punto azul pálido e que as palabras de Carl Sagan sirvan como peche:
“Na miña opinión non hai mellor demostración da loucura que é a soberbia humana que esta distante imaxe do noso minúsculo mundo. Para mín, recalca a responsabilidade que temos de tratarnos os uns aos outros con máis amabilidade e compaixón, e de preservar e querer ese punto azul pálido, o único fogar que xamáis coñecemos”.